علل پیشرفت یک امت از دیدگاه امام علی (ع )

علل پیشرفت یک امت و نشانه‏هاى سقوط در بیانى از امیرالمؤمنین (ع) تبیین شده است که به آن اشاره مى‏شود حضرت فرمود: «یستدلّ على ادبار الدول باربع تضییع الاصول، والتمسک بالغرور، تقدیم الاراذل و تأخیر الافاضل؛(1) دولت‏ها و جوامع زمانى به انحطاط گرایش پیدا مى‏کنند که اصول ارزشى از بین برود و نیرنگ به عنوان اصل ارزشى مورد قبول قرار گیرد، فرومایه گان سمت‏ها و مسئولیتها را به عهده گیرند و کسانى که فاضلند منزوى شوند. بنابراین اگر انسان با مطالعه دریافت اصول ارزشى در جامعه تضییع شده و تباه گردیده و نیرنگ و غرور و فریب جاى آن را گرفته و همچنین اگر پست‏هاى حساس جامعه در اختیار فرومایگان قرار گرفته و انسان‏هاى فاضل و شریف از تصدى آن مشاغل محرومند ، مى‏توان استدلال کرد که آن جامعه به سوى سقوط و انحطاط مى‏رود و اگر اصول ارزشى بر ارکان جامعه حاکم است، صداقت و امانت دارى و تلاش و کوشش و عدالت و آزادى در آن جامعه برجسته است وانسان‏هاى شریف و فاضل مسئولیت‏هاى گوناگون را به عهده دارند آن جامعه پیشرفت خواهد کرد.

در بیان دیگرى امام على (ع) فرمود: «یستدل على الادبار باربع، سوء التدبیر وقبح التبذیر و قلة الاعتبار وکثرة الاعتذار؛(?) بر ادبار دولت‏ها به چهار چیز استدلال مى‏شود 1- بدى تدبیر 2- زشتى اسراف و تبذیر 3- کمى اعتبار 4- بسیار مغرور شدن و یا بسیار پوزش خواستن».

بر اساس این بیان اگر جامعه‏اى از مدیریت خوب بهره‏مند نباشد و گرفتار اسراف و تبذیر و ریخت و پاش مالى باشد و از حوادث درس عبرت نگیرد و براى حوادث پیش بینى نشده، چاره‏اندیشى وآینده نگرى نداشته باشد و به دلیل خطاهایى که مرتکب مى‏شود پیوسته پوزش بطلبد یا پیوسته در دام غرور باشد. آن جامعه و دولت سقوط خواهد کرد. ولى در مقابل آن اگر جامعه از مدیریت و برنامه ریزى خوب برخوردار باشد و از اسراف و تبذیر دورى گزیند و از حوادث و رویدادها درس عبرت بگیرد و از خطاء و اشتباه بجاى عذرخواهى بعد از خطا اجتناب کند پیشرفت خواهد کرد، چنان چه همان حضرت فرمود: «حسن التدبیر و تجنّب التبذیر من حسن السیاسة؛(?) نیکویى تدبیر و دورى و اجتناب نمودن از اسراف از نیکویى سیاست است»..

?. شرح غرر و درر، ج 6، ص‏450، شماره 10965.

?. شرح غرر و درر، ج‏6،ص 449.

?. همان، ج 3، ص 385.

منبع: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 298